Jenis Penyakit Akibat Merokok Yang Terdapat di Malaysia

Ringkasan

• Merokok di Malaysia menyebabkan pelbagai penyakit serius termasuk kanser paru-paru, COPD, penyakit jantung, strok dan masalah kesihatan mata.
• Kanser lain seperti kanser kolon, hati, esofagus dan larinks juga dikaitkan dengan merokok.
• Risiko diabetes jenis 2 meningkat sebanyak 30%-40% bagi perokok.
• Merokok semasa hamil boleh menyebabkan kehamilan luar rahim, bayi berat lahir rendah, keguguran dan kelahiran mati.
• Penyakit kardiovaskular, termasuk penyakit arteri koronari dan hipertensi, adalah antara masalah kesihatan yang disebabkan oleh merokok.
• Faedah berhenti merokok termasuk mengurangkan risiko penyakit serius dan meningkatkan kesihatan secara keseluruhan.
• Kementerian Kesihatan Malaysia dan Persatuan Kanser Kebangsaan Malaysia menyediakan sumber untuk bantuan berhenti merokok.
• Strategi pencegahan termasuk pendidikan awam, kesedaran tentang undang-undang tembakau, dan menggalakkan program berhenti merokok.

---

Pernahkah anda mendengar penyakit apa yang anda boleh dapatkan daripada merokok? Di Malaysia, ramai kesihatan rakyat terjejas kerana tabiat ini. Tahukah anda bahawa merokok boleh menyebabkan banyak penyakit serius, dari penyakit jantung hinggalah kanser. Mari selami lebih dalam dan ketahui apakah penyakit yang sering dihadapi oleh orang ramai akibat merokok.

Gambaran Keseluruhan Penyakit Berkaitan Merokok di Malaysia

Langkah anda untuk mengenal pasti risiko kesihatan merokok di Malaysia sememangnya bijak. Tahukah anda bahawa orang yang anda sayangi mungkin dijangkiti pelbagai penyakit akibat merokok?
Mari kita terokai bagaimana merokok memberi kesan kepada badan dan terangkan apakah penyakit yang sering dikaitkan dengannya.

Memetakan Landskap Isu Kesihatan Berkaitan Merokok di Malaysia

Merokok bukan sahaja menjadi tabiat, tetapi juga masalah kesihatan awam yang serius di Malaysia. Bayangkan, tabiat menyedut dan menghembus asap rokok ini boleh menyebabkan penyakit yang dahsyat.

Rokok penuh dengan bahan kimia berbahaya yang boleh:

• Menyebabkan kanser paru-paru, di mana hampir 90% kes berpunca daripada merokok. Walaupun anda mungkin bukan peminat statistik, anda harus tahu bahawa hanya 20% pesakit yang hidup melebihi lima tahun selepas diagnosis.
• Menyebabkan COPD (Penyakit Pulmonari Obstruktif Kronik). Kira-kira 85%-90% kes COPD berpunca daripada merokok, yang boleh mengganggu pernafasan dan merosakkan kualiti hidup. Satu fakta yang tidak boleh diabaikan – COPD adalah penyebab utama kematian keenam di AS
• Penyakit jantung adalah akibat langsung daripada kerosakan yang disebabkan oleh merokok kepada hampir setiap organ, termasuk arteri jantung.
• Angin Ahmar, atau dikenali sebagai strok, berlaku apabila aliran darah ke otak terganggu, yang boleh mengakibatkan kematian atau hilang upaya.
• Asma juga boleh menjadi lebih teruk dengan merokok kerana ia merengsakan saluran pernafasan dan mencetuskan serangan.
• Jangan lupa impak kepada kesuburan wanita, merokok boleh menyebabkan kehamilan luar rahim dan mengurangkan kesuburan.
• Bagi ibu mengandung, merokok boleh meningkatkan risiko melahirkan bayi pramatang dan berat lahir rendah.
• Merokok juga dikaitkan dengan peningkatan risiko diabetes jenis 2, dengan perokok mempunyai risiko 30%-40% lebih tinggi daripada bukan perokok.
• Jangan terkejut, buta, katarak dan degenerasi makula yang berkaitan dengan usia juga merupakan antara peningkatan risiko merokok terutama di kalangan orang dewasa berumur 65 tahun ke atas.
  Apa yang lebih mengejutkan ialah merokok dikaitkan bukan sahaja kepada satu atau dua jenis kanser tetapi lebih daripada 10 jenis kanser lain, termasuk kanser kolon, serviks, hati, perut dan pankreas, dan ia juga mengurangkan kadar kelangsungan hidup bagi beberapa jenis kanser.keadaan tertentu seperti kanser prostat.

Hubungan antara Merokok dan Kanser Paru-paru dalam Konteks Malaysia

Pernahkah anda mendengar bahawa merokok boleh menyebabkan kanser paru-paru?
Di Malaysia, merokok dan kanser paru-paru berkait rapat sehingga hampir 90% kes kanser paru-paru dipengaruhi oleh tabiat merokok. Ini tidak termasuk risiko kanser lain akibat asap rokok.

Fakta menunjukkan bahawa kanser paru-paru adalah salah satu penyakit utama yang membunuh ramai orang di sini, dan jangka hayat lima tahun selepas diagnosis hanya kira-kira 20%. Sedikit menakutkan, tidakkah anda fikir?

Jenis Kanser Yang Berpunca Dari Merokok di Malaysia

Bukan itu sahaja, merokok juga menjadi punca kepada pelbagai jenis kanser yang lain. Cuba bayangkan, asap rokok yang anda sedut bukan sahaja meracuni paru-paru anda malah boleh menyebabkan kanser:

• Usus atas dan rektum
• Hati
• Pankreas
• Esofagus
• Larinks atau kotak suara
  Selain itu, statistik kanser di Malaysia berkaitan merokok membuka mata kita kepada realiti sebenar tabiat ini. Kanser yang disebabkan oleh merokok bukan sahaja memendekkan hayat, tetapi juga mengurangkan kualiti hidup seseorang. Jadi, kita sebagai rakyat Malaysia perlu mendidik diri sendiri tentang cara mencegah kanser termasuk membiasakan diri hidup tanpa asap rokok.

Merokok dan Penyakit Kardiovaskular di Malaysia

Beban Merokok Terhadap Kesihatan Kardiovaskular di Malaysia

Merokok adalah punca utama pelbagai penyakit dan keadaan kesihatan yang memudaratkan, yang paling serius adalah penyakit kardiovaskular.

Di Malaysia, kesan merokok terhadap kesihatan jantung merupakan isu yang tidak boleh dipandang ringan. Kajian telah menunjukkan hubungan langsung antara merokok dan peningkatan risiko penyakit koronari, serangan jantung dan strok.

Penyakit kardiovaskular yang berpunca daripada cegukan nikotin berbahaya termasuk:

• Penyakit arteri koronari: Salur darah yang menyempit membuatkan jantung bekerja lebih keras.
• Tekanan Darah Tinggi: Merokok boleh meningkatkan tekanan darah.
• Kegagalan jantung: Nikotin dan toksin dalam asap rokok merosakkan fungsi jantung.

Perspektif di Malaysia Mengenai Penggunaan Tembakau dan Penyakit Jantung Koronari

Di Malaysia, kesan merokok terhadap kesihatan kardiovaskular dianggap sebagai salah satu isu keutamaan dalam bidang kesihatan awam. Kementerian Kesihatan Malaysia sentiasa cuba meningkatkan kesedaran tentang risiko kardiovaskular akibat merokok.

Penyakit yang dikaitkan dengan merokok bukan sahaja menyebabkan tekanan kepada individu yang terjejas, tetapi juga kepada kesihatan dan sistem ekonomi negara. Merokok boleh menyumbang kepada keadaan seperti:

• Aritmia: Gangguan irama jantung yang boleh berbahaya.
• Aterosklerosis: Pembentukan plak dalam arteri yang boleh menyebabkan tersumbat.
  Melihat dari perspektif yang lebih luas, risiko ini adalah dua hala. Bukan sahaja perokok aktif, malah mereka yang terdedah kepada asap rokok secara pasif, dikenali sebagai perokok pasif, juga berisiko mendapat penyakit kardiovaskular.

COPD dan Kaitannya dengan Merokok di Malaysia

!COPD dan Kaitannya dengan Merokok di Malaysia
Tahukah anda merokok bukan sahaja boleh merosakkan paru-paru, malah boleh menyebabkan pelbagai penyakit serius? Salah satunya ialah Penyakit Obstruktif Pulmonari Kronik (COPD), yang berkait rapat dengan merokok.

COPD adalah sekumpulan penyakit yang melibatkan keradangan dan menyebabkan sekatan ke atas aliran udara masuk dan keluar dari paru-paru. Ini menyebabkan kesukaran bernafas dan merupakan antara penyakit utama yang dikaitkan dengan merokok di Malaysia. Statistik menunjukkan bahawa majoriti kes COPD berpunca daripada merokok.

Mari kita periksa apa itu COPD:

• Batuk kronik dan pengeluaran kahak yang berlebihan: Seorang perokok mungkin mula menyedari bahawa mereka kerap batuk dan mengeluarkan lebih banyak kahak daripada biasa.
• Kesukaran bernafas: Terutama semasa melakukan aktiviti fizikal, pernafasan menjadi lebih cepat dan cetek disebabkan oleh usaha yang diperlukan untuk mendapatkan oksigen yang mencukupi.
• Semput: Bunyi siulan atau semput selalunya boleh didengari daripada perokok dengan COPD semasa mereka bernafas.
• Keletihan: COPD boleh menyebabkan keletihan kerana kekurangan oksigen yang sampai ke otot dan organ badan.
  Di Malaysia, COPD adalah penyakit yang sering tidak disedari sehingga menjadi terlalu serius. Ini kerana simptomnya mungkin tidak dapat dilihat menyebabkan penyakit itu telah berkembang dengan serius.

Mengapa COPD Perlu Diambil Serius?

COPD bukan sahaja menjejaskan kualiti hidup, tetapi juga meningkatkan risiko penyakit lain seperti:

• Kesukaran bernafas semasa tidur: Boleh menyebabkan apnea tidur, yang mempunyai komplikasi kesihatannya sendiri.
• Jangkitan paru-paru: Orang yang menghidap COPD lebih terdedah kepada radang paru-paru dan bronkitis.
• Hipertensi pulmonari: Tekanan darah tinggi dalam arteri pulmonari.
• Masalah jantung: COPD boleh menyebabkan masalah seperti kegagalan jantung kanan (cor pulmonale).

Pencegahan adalah kunci untuk mengelakkan COPD. Jika anda merokok, langkah pertama yang anda boleh ambil ialah berhenti. Sudah tentu, ini bukan proses yang mudah, tetapi dengan sokongan yang betul dan kemahuan yang kuat, ia boleh dicapai.

Kesan Merokok Terhadap Hasil Kesuburan dan Kehamilan di Malaysia

Adakah merokok benar-benar mengurangkan kesuburan? Jawapannya, ya. Di Malaysia, kajian menunjukkan merokok memberi kesan negatif terhadap kesuburan dan kehamilan lelaki dan wanita.
Wanita yang merokok lebih berisiko mengalami masalah kesuburan, dan peluang untuk hamil lebih rendah berbanding wanita yang tidak merokok. Lelaki tidak terkecuali, di mana kualiti sperma boleh terjejas.

Sebagai contoh, satu penemuan yang mengejutkan ialah merokok meningkatkan peluang untuk mengalami kehamilan ektopik, yang berlaku apabila embrio implan di luar rahim, keadaan yang boleh mengancam nyawa.
Selain itu, perokok juga menghadapi risiko lebih tinggi untuk melahirkan bayi berat lahir rendah, yang membawa kepada masalah kesihatan jangka panjang.

Kajian juga menunjukkan bahawa merokok semasa mengandung dikaitkan dengan keguguran, kelahiran mati, dan sindrom kematian bayi mengejut (SIDS).
Tidak terhad kepada ibu sahaja, asap rokok boleh membahayakan janin melalui saluran darah sehingga merosakkan tumbesaran dan perkembangan bayi dalam kandungan.

Kesan Ibu Merokok Terhadap Bayi Baru Lahir di Malaysia

Bayi yang dilahirkan oleh ibu yang merokok menghadapi pelbagai cabaran kesihatan. Mereka lebih cenderung dilahirkan pramatang, mempunyai berat lahir rendah dan masalah pernafasan selepas lahir.

Kedua-dua faktor ini meningkatkan risiko komplikasi termasuk masalah pembelajaran, penyakit kronik di kemudian hari, dan juga kematian.
Penggunaan meluas penyakit ini menyerlahkan kepentingan mencari alternatif yang sihat, dan bagi mereka yang cuba hamil atau sudah hamil, berhenti merokok adalah langkah pertama yang patut dipertimbangkan.

Merokok dan Peningkatan Risiko Diabetes Jenis 2 di Malaysia

Kesedaran tentang risiko diabetes jenis kedua atau lebih dikenali sebagai diabetes jenis 2 akibat merokok semakin meningkat di Malaysia. Tahukah anda perokok mempunyai risiko 30% -40% lebih tinggi untuk menghidap diabetes berbanding mereka yang tidak merokok? Inilah antara kesan negatif yang sering diabaikan oleh perokok.

Mengkaji Hubungan Antara Merokok dan Diabetes Jenis 2 di Malaysia

Merokok, yang dikaitkan dengan banyak masalah kesihatan, merupakan faktor risiko utama untuk diabetes jenis 2. Ini bukan sahaja kerana tabiat merokok secara langsung meningkatkan tahap insulin dalam darah dan mewujudkan ketahanan insulin, tetapi ia juga menyebabkan komplikasi bagi mereka yang sudah mempunyai penyakit ini.

Rujukan daripada Kementerian Kesihatan Malaysia – Kawalan Tembakau menyatakan bahawa kajian menunjukkan toksin dalam rokok boleh merosakkan sel – sel yang menghasilkan insulin, yang bertanggungjawab untuk mengawal gula dalam darah.

Ini sekali lagi menunjukkan betapa pentingnya mengekalkan gaya hidup sihat dan menyokong individu untuk berhenti merokok.
Gejala diabetes seperti penglihatan kabur, keletihan, atau kerap dahaga mungkin kelihatan remeh tetapi merupakan tanda awal kemungkinan penyakit serius yang memerlukan rawatan perubatan segera.
Adalah penting bagi setiap daripada kita, terutamanya perokok, untuk memahami dan menghapuskan faktor risiko diabetes ini dengan cara berikut:

• Lakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala.
• Mengekalkan diet seimbang dan sihat.
• Komited untuk bersenam secara teratur.
  Pengetahuan tentang hubungan antara merokok dan diabetes harus menjadi motivasi tambahan bagi mereka yang cuba berhenti merokok.

Dengan sokongan dan akses kepada sumber yang betul, peralihan kepada gaya hidup yang lebih sihat sememangnya tidak mustahil. Selain itu, faedah berhenti merokok termasuk pengurangan risiko penyakit lain, peningkatan kualiti hidup dan peningkatan kesejahteraan keseluruhan.

Kesan Merokok terhadap Penglihatan dan Penyakit Mata di Malaysia

Tahukah anda selain daripada penyakit seperti kanser paru-paru dan COPD, merokok juga boleh menyebabkan masalah penglihatan? Di Malaysia, merokok bukan sahaja menyebabkan masalah pernafasan, malah menjejaskan kesihatan mata rakyat.

Berikut adalah beberapa kesan negatif yang mungkin anda tidak sedar berkaitan dengan merokok:

• Katarak: Penyakit mata ini berlaku apabila kanta mata menjadi keruh sehingga sukar untuk dilihat. Rokok boleh meningkatkan risiko pembentukan katarak, dan sebenarnya merupakan punca utama buta yang boleh dicegah pada orang dewasa berumur 65 tahun ke atas.
• Degenerasi Makula Berkaitan Umur (AMD): Kesan merokok bukan hanya seketika tetapi jangka panjang; ia boleh meningkatkan risiko AMD yang merupakan punca utama kehilangan penglihatan pada orang dewasa yang lebih tua.
• Uveitis: Merokok boleh menjejaskan bahagian tengah mata, yang dikenali sebagai uvea, dan meningkatkan risiko mendapat uveitis, keadaan keradangan yang boleh menyebabkan kehilangan penglihatan yang serius.
• Retinopati Diabetik: Bagi perokok yang juga menghidap diabetes, merokok boleh memburukkan lagi retinopati diabetik, di mana kerosakan pada saluran darah kecil di retina, menyebabkan kehilangan penglihatan.
• Sindrom Mata Kering: Asap rokok adalah bahan yang merengsa dan boleh menjejaskan lapisan pemedih mata, menyebabkan kekeringan dan pedih yang tidak selesa.
  Sebagai individu yang mengambil berat tentang kesihatan, anda mesti faham bahawa risiko merokok terhadap kesihatan mata tidak boleh dipandang ringan .

Kajian saintifik telah menunjukkan bahawa merokok menggandakan risiko katarak, dan menggandakan dan tiga kali ganda risiko AMD berbanding dengan bukan perokok.
Ini menekankan betapa pentingnya untuk melihat gaya hidup sihat sebagai pelaburan pada masa hadapan—bukan hanya untuk kebaikan paru-paru anda, tetapi juga mata anda.

Pencegahan dan Berhenti Merokok: Mengurangkan Kesan Negatif Merokok di Malaysia

Ramai di antara kita mengenali seseorang yang kagum dengan merokok—mungkin ahli keluarga, rakan, atau diri mereka sendiri. Tetapi, apa yang berlaku jika kita berhenti?

Sebenarnya, banyak faedah berhenti merokok, baik dalam jangka pendek mahupun panjang.
Dengan berhenti merokok, kita boleh mengurangkan risiko:

• Kanser paru-paru
• COPD, yang mempunyai kesan teruk pada pernafasan
• Penyakit jantung, dengan menghalang saluran darah tersumbat
• Strok, yang boleh menyebabkan hilang upaya yang serius atau kematian
• Gangguan reproduktif pada wanita, termasuk kehamilan luar rahim dan kesuburan yang rendah
  Jangan lupa peningkatan risiko diabetes pada perokok. Mereka yang berhenti boleh memulihkan fungsi jantung dan paru-paru serta mengurangkan risiko masalah kesihatan yang serius termasuk buta. Ya, anda dengar betul! Merokok juga dikaitkan dengan masalah penglihatan seperti katarak dan degenerasi makula yang berkaitan dengan usia.

Strategi Pencegahan Merokok di Malaysia

Sekarang mari kita bercakap tentang bagaimana kita boleh mengurangkan kadar merokok di Malaysia. Beberapa strategi yang boleh diambil ialah:

• Pendidikan awam tentang bahaya merokok
• Meningkatkan kesedaran undang-undang yang berkaitan dengan merokok
• Program berhenti merokok yang disokong oleh kerajaan atau NGO
  Kita juga perlu mempertimbangkan bagaimana Kementerian Kesihatan Malaysia – Tembakau Kawalan bersedia membantu mereka dalam perjalanan mereka untuk berhenti merokok.

Menangani Pendedahan Asap Rokok Kedua di Malaysia

Bukan sahaja perokok, mereka yang terdedah kepada asap rokok juga berisiko tinggi mendapat pelbagai penyakit. Jadi, adalah sangat penting untuk kita memastikan langkah pencegahan yang berkesan di tempat awam dan rumah kita sendiri. Pendidikan tentang bahaya asap rokok boleh menyelamatkan banyak nyawa.

Berhenti merokok bukanlah satu perjalanan yang mudah, tetapi dengan sokongan yang betul dan pilihan yang sihat, kita boleh melangkah demi langkah ke arah kehidupan yang lebih sihat.

Kunci kepada perubahan ini ialah menghargai faedah yang akan diterima dan keazaman yang teguh untuk menjauhkan diri daripada merokok.
Mari kita buktikan, dengan perancangan dan strategi yang betul, merokok bukan lagi sebahagian daripada kehidupan kita di Malaysia.

Kesimpulan

Merokok boleh menyebabkan pelbagai penyakit, termasuk kanser, penyakit jantung, COPD, masalah kesuburan, diabetes, dan kerosakan mata.

Di Malaysia, kesan merokok terhadap kesihatan adalah serius dan memerlukan perhatian segera. Nasib baik, ada jalan keluar, seperti vape menggunakan peranti pod tertutup. Ia lebih mudah dan risiko lebih rendah daripada merokok. Terdapat banyak sumber bantuan dan maklumat bagi mereka yang ingin berhenti. Marilah kita bersatu ke arah gaya hidup sihat dan bebas asap rokok.

Rujukan

PubMed Central. (2019). "Exposure to thirdhand cigarette smoke increases cell proliferation in the mammary glands of early postnatal mice." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6659615/
PubMed Central. (2018). "Quantification of thirdhand smoke retention using a finger wipe method." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6194454/
CDC. (2019). "QuickStats: Percentage of Adults Who Report Being Exposed to Secondhand Smoke Within the Past 30 Days, by Sex and Age Group – National Health Interview Survey, United States, 2017." Retrieved from https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/68/wr/mm6824a1.htm
NCBI. (2020). "Exposure to thirdhand smoke during pregnancy and health outcomes in the offspring: a systematic review." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7399440/
PubMed Central. (2013). "Mengapa Asap Ketiga Adalah Ancaman kepada Kesihatan Awam." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3717046/
National Center for Biotechnology Information. (2021). "Perbandingan Asap Ketiga Walaupun Dalam Kadar Yang Sangat Rendah Mempengaruhi Kesihatan Reproduksi dalam Model Mencit Laboratorium." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8539840/
Scientific American. (2020). "What is Thirdhand Smoke and How Can It Harm You?" Retrieved from https://www.scientificamerican.com/article/what-is-thirdhand-smoke-and-how-can-it-harm-you/
ResearchGate. (2015). "Kajian Punca Risiko Merokok Dan Sumbangan Merokok Terhadap Penagihan Bahan: Satu Kajian Di Pusat Giat Mara Bukit Payong, Marang, Trengganu." Diakses dari https://www.researchgate.net/publication/277858051_Kajian_Punca_Risiko_Merokok_Dan_Sumbangan_Merokok_Terhadap_Penagihan_Bahan_Satu_Kajian_Di_Pusat_Giat_Mara_Bukit_Payong_Marang_Trengganu
Canadian Cancer Society. (n.d.). Second-hand smoke and your health. Retrieved from https://www.cancer.ca/en/prevention-and-screening/live-well/smoking-and-tobacco/second-hand-smoke/?region=on
National Cancer Institute. (2020). "Thirdhand Smoke." Retrieved from https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/tobacco/third-hand-smoke
PubMed Central. (2012). "Thirdhand Smoke: A Lingering Health Hazard." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3341916/
CDC. (2021). "Thirdhand Smoke: What It Is and How to Clean Up" Retrieved from https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/secondhand_smoke/thirdhand-smoke/index.html
PubMed Central. (2011). "Thirdhand smoke: here to stay." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3228562/
Nature. (2021). "Impak Nanopartikel Asap Ketiga terhadap Biomarker Endotelium Vaskular pada Eksperimen Rokok." Diakses dari https://www.nature.com/articles/s41598-021-01551-5
CDC. (2021). "Thirdhand Smoke: What It Is and How to Protect Yourself from It." Retrieved from https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/secondhand_smoke/thirdhand-smoke.html
PubMed. (Tarikh tidak dinyatakan). "Paparan Asap Ketiga kepada Kanak-kanak: Kesannya terhadap Kesihatan Respiratori dan Peningkatan Risiko Jangkitan Saluran Pernafasan Atas." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559281/
CDC. (2021). "Thirdhand Smoke: What It Is and How to Get Rid of It." Retrieved from https://www.cdc.gov/tobacco/basic\_information/third-hand-smoke/index.html
National Center for Biotechnology Information. (2019). "Toxicological Effects of Thirdhand Smoke." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559281/
Cochrane Library. (Tarikh tidak dinyatakan). "Systematic review of different interventions to reduce tobacco and/or nicotine exposure in pregnant women." Diakses dari https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD008189.pub3/ms
National Cancer Institute. "Thirdhand Smoke: Safety Guidelines." Accessed from https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/tobacco/thirdhand-smoke-safety-guidelines.
ResearchGate. (2017). "Clinical Effects of Cigarette Smoking: Epidemiologic Impact and Review of Pharmacotherapy Options." Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/320090697_Clinical_Effects_of_Cigarette_Smoking_Epidemiologic_Impact_and_Review_of_Pharmacotherapy_Options
Centers for Disease Control and Prevention. (2020). "Thirdhand Smoke: What It Is and How to Protect Your Family." Retrieved from https://www.cdc.gov/tobacco/basic\_information/third-hand-smoke/index.htm
Trisakti University e-Journal. (Tarikh tidak dinyatakan). "Observasi Asap Ketiga pada Lingkungan Rumah Tangga di Jakarta Barat." Diakses dari https://e-journal.trisakti.ac.id/index.php/lemlit/article/view/9529
National Center for Biotechnology Information. (2017). "Peranan Asap Ketiga dalam Kesihatan Manusia: Satu Kajian Sistemik Literatur." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5429867/
American Cancer Society. (2021). "Thirdhand Smoke." Retrieved from https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/tobacco-and-cancer/thirdhand-smoke.html
PubMed Central. (2009). "Interaction of aminophospholipids with the C-terminal tail of Connexin43." Accessed from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2738809/
British Lung Foundation. (2019). "Thirdhand Smoke: What is it and is it harmful?" Retrieved from https://www.blf.org.uk/support-for-you/thirdhand-smoke
World Health Organization. (Tarikh tidak dinyatakan). "Diabetes." Diakses dari https://www.who.int/health-topics/diabetes
World Health Organization. (Tarikh tidak dinyatakan). "Fourthhand Smoke: A New Threat to Healthcare Professionals." Diakses dari https://iovs.arvojournals.org/article.aspx?articleid=2128544
World Health Organization. (2020). "Third-Hand Smoke." Retrieved from https://www.who.int/tobacco/publications/smoke-free-policies/third-hand-smoke/en/
PubMed Central. (2013). "Mechanisms of Thirdhand Smoke, Cell Death, and Damage to Intact Human DNA." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3866712/
CDC. (2020). "Health Effects of Thirdhand Smoke." Retrieved from https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/secondhand_smoke/thirdhand\_smoke/health-effects/index.html
PubMed Central. (2010). "The impact of thirdhand smoke on the cardiovascular system." Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2830339/
National Cancer Institute. (Tarikh tidak dinyatakan). "Fakta-fakta Mengenai Berhenti Merokok." Diakses dari https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/tobacco/cessation-fact-sheet
World Health Organization. (2020). "Tobacco and waterpipe use in the Eastern Mediterranean Region: a health beliefs approach." Retrieved from https://apps.who.int/iris/handle/10665/337395
National Center for Biotechnology Information. (Tarikh tidak dinyatakan). "Toxicitas Asap Ketiga: Penghasilan, Komposisi dan Kemungkinan Penyakit Berkaitan." Diakses dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3864624/
WebMD. (2020). "How to Get Rid of Thirdhand Smoke." Retrieved from https://www.webmd.com/smoking-cessation/ss/slideshow-how-to-get-rid-of-thirdhand-smoke
WHO. (Tarikh tidak dinyatakan). "Asthma Fact Sheet." Diakses dari https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma